دستگاه ماهیچهای یا سیستم عضلانی یکی از بزرگترین بخشهای بدن انسان به شمار میرود. حدود ۶۵۰ ماهیچه (عضله) بدن انسانها را پوشانده است. این بخش در حرکت اندامهای بدن، راه رفتن، خندیدن، پلک زدن، ایستادن، حرف زدن و حتی گردش خون نقش مهمی دارد. اگر عضلات نبودند در انجام بسیاری از امور ساده نیز به مشکل برمیخوردیم. برای مثال در یک قدم ساده برداشتن، حدود ۲۰۰ عضله باهم همکاری کرده تا این عمل شکل گیرد. عضلات بدن تقریبا ۴۰ درصد وزن هر فرد را تشکیل میدهند.
سیستم عضلانی شامل چه بخشهایی است؟
سیستم ماهیچهای از ۳ عضله اصلی درست شده است: قلبی، اسکلتی، صاف. این عضلات از سلولهای عضله ساخته شدند که به آنها فیبر نیز گفته میشود.
عضلات قلبی
این نوع از عضلات فقط در قلب وجود دارند. قلب خود یک ماهیچه غیرارادی به حساب میآید و عمل رساندن خون به کل بدن را برعهده دارد. هروقت ماهیچههای قلب منقبض شوند، عمل ضربان قلب شکل میگیرد. قلب به عنوان سختترین عضله و گوش کوچکترین ماهیچه در بدن شناخته شده است.
عضلات اسکلتی
این ماهیچهها از طریق تاندون به استخوانهای بدن متصل هستند. سلولهای این ماهیچهها از نوع چند هسته یاختهای هستند. بیشترین مواد تشکیل دهنده عضلات اسکلتی آب بوده و ۲۰درصد آن از پروتئین و مابقی از کربوهیدرات، نمک و چربی است. حرکات آگاهانهای که هر فرد انجام میدهد، مربوط به عضلات اسکلتی میباشد.
عضلات صاف
ماهیچههای صاف دیواره رگهای خونی و برخی ارگانهای بدن مانند دستگاه گوارش را میسازند. این عضلات از این رو به عضلات صاف معروفند که بافتشان با دیگر ماهیچهها متفاوت است. این نوع عضلات به عضله غیرارادی نیز معروفند و دلیل آن کنترل شدن توسط بخش ناخودآگاه مغز است. پس میتوان گفت که انسان نقشی در کنترل عضلات صاف ندارد و حرکات آنها صرفا به طور ناخودآگاه شکل میگیرد.
وظایف سیستم عضلانی بدن چیست؟
همانطور که در ابتدا مختصرا اشاره شد، سیستم ماهیچهای نقش مهمی در حرکات بدن دارد. کارهایی مانند دویدن، راه رفتن، شنا کردن، اخم کردن، پلک زدن، لبخند زدن، صحبت کردن و… از جمله تحرکات این سیستم به حساب میآیند.
نشستن و ایستادن از دیگر وظایف اندامهای ماهیچهای است. این ماهیچهها به وضعیت بدن کمک زیادی میکنند و هرچه آنها قویتر و سالمتر باشند، در وضعیت و شکل بدن تاثیر میگذارند. اگر ماهیچهها دچار ضعف بوده و یا بیش از حد سفت باشند، بدن حالت ضعف و بدشکلی از خود نشان میدهد. به همین دلیل بهتر است از سنین کم به این مسئله توجه شود و وضعیت درستی برای نشستن، ایستادن و حرکات دیگر داشت. در غیر این صورت با کهولت سن، فرد دچار دردهایی در ناحیه کمر، گردن، شانه ..خواهد شد. همچنین اگر ماهیچهها دچار آسیب شوند، بر کلیه حرکات و ایستایی بدن تاثیر میگذارند.
گردش خون در بدن از دیگر وظایف این بخش است. همانطور که گفتیم این عمل به عهده عضلات صاف بوده و کار گردش خون در بدن را برعهده دارند. زمانی که فردی در حال ورزش باشد و به اکسیژن بیشتری نیاز داشته باشد، این عضلات دچار انبساط و گسترش خواهند شد.
حفاظت از اندامهای بدن
اندامهایی که در قسمت جلوی بدن، کنارهها و پشت بدن قرار دارند توسط عضلات محافظت میشوند. ماهیچههای اسکلتی در قسمت ستون فقرات و دندهها محافظت بیشتری از آنها دارند.
حفظ دمای بدن از دیگر وظایف این سیستم به شمار میرود. زمانی که عضلات دچار انقباض شوند، حرارت بدن شکل میگیرد. به طور دقیق باید گفت که ۸۵ درصد از حرارت بدن توسط این انقباضات صورت میگیرد. بعد از آن سیستم اسکلتی بدن وارد عمل شده و در شرایطی که حرارت بدن به مقدار پایینی کاهش یابد، این عضلات شروع به ایجاد گرما برای بدن میکنند. شل شدن عضلات صاف در رگهای خونی نیز باعث کنترل دمای بدن در حد طبیعی شده و باعث افزایش جریان خون و در نتیجه گرما میشود.